Prawa autorskie to zespół uprawnień, który przysługuje na przykład twórcy utworu. Należą do nich między innymi prawo do uznania autorstwa utworu, decydowaniu o pierwszym udostępnieniu piosenki publicznie oraz prawo do korzystania z utworu i czerpania zeń korzyści majątkowych. Prawa autorskie to jedna z dyscyplin prawa cywilnego, która wchodzi w zakres praw własności intelektualnej. To prawo obejmuje ogół norm i praw przysługujący autorowi utworu, do momentu, w który utwór zaczyna powstawać. Skorzystanie z praw autorskich przysługujących twórcy, w tym ochrony praw autorskich nie wymaga dopełnienia żadnym dodatkowych formalności.
Rodzaje praw autorskich
Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 4 lutego 1994 roku wprowadza definicję praw autorskich oraz określa to, co może stanowić przedmiot praw autorskich takich jak utwór muzyczny, fotograficzny i literacki. Zakres praw autorskich nie obejmuje idei, pomysłów i aktów normatywnych. Ponadto pisze, z jakich praw może skorzystać twórca utworu. Bez wątpienia trzeba zaznaczyć, że prawa autorskie przysługujące twórcy można podzielić na dwa rodzaje to jest osobiste prawa autorskie oraz majątkowe prawa autorskie.
- Osobiste prawa autorskie – jest to prawo niezbywalne i jest bezpośrednio związane z osobą twórcy. W zakres praw osobistych wchodzi możliwość podpisania utworu swoim nazwiskiem. Osobiste prawa autorskie nie są ograniczone w czasie.
- Majątkowe prawo autorskie – jest pośrednio związane z osobą twórcy, ograniczone w czasie oraz polega przede wszystkim na tym, że twórca ma prawo zarabiać na swoich utworach. Prawa majątkowe mogą zostać przeniesione na inny przedmiot w formie całkowitej lub częściowej. Przeniesienie majątkowych praw autorskich może odbyć się na przykład w ramach umowy przeniesienia praw autorskich.
Co jest przedmiotem prawa autorskiego?
Przedmiotem praw autorskich są: wyrażone słowem, symbolami matematycznymi i znakami kartograficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne i programy komputerowe). Utwory plastyczne, lutnicze, fotograficzne, wzornictwa przemysłowego, architektoniczne oraz architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne, poza tym muzyczne i słowo -muzyczne. Ponadto sceniczne i audiowizualne.
Stosowna ustawa określa, co nie jest utworem. Zalicza się do nich: odkrycia naukowe, idee i pomysły, metoda i zasady działania, procedury, koncepcje matematyczne i akty normatywne oraz ich urzędowe projekty, urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole. Ponadto opublikowane opisy patentowe lub ochronne i proste informacje prasowe oraz slogany reklamowe.
Jak długo chronione są prawa autorskie?
Utwór w rozumieniu prawa autorskiego może trwać bardzo długo, lecz jego ochrona jest ograniczona czasowo. Warto wiedzieć, że długość trwania ochry zależy od kroków, które podjął autor utworu lub uprawnionych przez twórcę osób do dysponowania określonym dziełem. Chodzi tu o uzyskanie oficjalnej ochrony prawnej gwarantowanej przepisami stosownej ustawy. W czasach obecnych przepisy wskazują jednak terminowość tej ochrony.
Prawa autorskie powstają w chwili tworzenia utworu i wygasają dopiero po 70 latach os śmierci twórcy. Jeśli dzieło posiadało współtwórców, to prawa autorskie wygasają z chwilą śmierci ostatniego współtwórcy. Warto pamiętać, że powyższego terminu nie da się skrócić ani wydłużyć żadną czynnością prawną.
Czy można przekazać osobiste prawa autorskie na rzecz innej osoby?
Autorskie prawa osobiste są niezbywalne, co oznacza, że nie można przenieść ich na inną osobę. Nie ma tutaj znaczenia czy taka czynność odbywała się pod tytułem danym, czyli umowa darowizny, czy też odpłatnie. Główną cechą autorskich praw osobistych jest to, że są nieograniczone w czasie, a więc trwają co do zasady wiecznie, nawet po śmierci twórcy dzieła.
Przedmiot prawa autorskiego to za tym ochrona relacji twórcy i jego dzieła oraz regulowanie jego uprawnień do korzystania z utworu. Prawa autorskie mają majątkowy jak i niemajątkowy charakter, który podlega ochronie ustawowej. Odpowiednie przepisy z jednej strony chronią finansowe interesy autora, a z drugiej prawo do pełnej identyfikacji utworu z twórcą. Naruszenie praw autorskich może wiązać się nie tylko z roszczenia o charakterze odszkodowawczym, ale także karnym.